Macro met Boot en Mujagić | BNR

De Nederlandse overheid steunt chemiebedrijf Avantium met een investering van 15 miljoen euro in aandelen, al dan niet als onderdeel van een aandelenemissie van 65 miljoen. En één ding is opvallend, vindt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Namelijk hoe zorgvuldig het allemaal is uitgewerkt door het ministerie van Klimaat en Groene Groei.’  Kun je kort uitleggen hoe die constructie werkt? Avantium maakt bioplastics en biogebaseerde chemicaliën en wordt gezien als belangrijk voor duurzaamheid en de klimaattransitie. Het is een innovatief bedrijf dat, zoals vaak in deze fase, al jaren verlies draait. De vraag is hoe je zo’n bedrijf versterkt. Daarvoor is gekozen voor een claimemissie: bestaande aandeelhouders mogen nieuwe aandelen kopen tegen een lagere prijs. Dat klinkt aantrekkelijk, maar in feite wordt gewoon om nieuw kapitaal gevraagd. Doe je mee, dan blijft je belang gelijk; doe je niet mee, dan verwatert het. Je bent dus bijna gedwongen om deel te nemen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een traditie: enkele weken voordat het rentecomité van de Fed bij elkaar komt, verschijnt het Beige Book, een kwalitatief rapport over het reilen en zeilen van de Amerikaanse economie. Het is een verslag van de twaalf regionale centrale banken, gebaseerd op gesprekken met onder andere het bedrijfsleven, ondernemers en economen. ‘Maar dat verslag beschrijft nu niet veel goeds’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Als je naar die spiegel van de Amerikaanse economie kijkt, wat zie je dan?  Niet veel goeds. De meeste districten melden weinig of geen verandering in de economische activiteit, en vier districten zelfs een lichte daling. Vrij vertaald: de Amerikaanse economie groeit nog wel, maar de vaart is eruit. En dat ligt eigenlijk aan iets waarvan je juist hoopt dat het daar níet aan ligt: de consumptie. Dat is de belangrijkste motor van de Amerikaanse economie. Maar overal klinkt het geluid dat consumenten minder uitgeven dan we de afgelopen jaren gewend waren. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland heeft al heel lang te maken met een woningcrisis. De vraag naar huizen is groter dan het aanbod. Dat is een probleem, en tegelijkertijd een cliché, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Maar dat cliché heb je wel nodig om na te kunnen denken over een mogelijke oplossing, en die heb ik gevonden.’  De vraag is natuurlijk: hoe valt er iets aan te doen? Nou, je kunt óf de vraag gaan verlagen, óf ervoor zorgen dat er meer aanbod komt. En het liefst beide. Alleen, dan kijken we naar de realiteit van de afgelopen jaren. De vraag verlagen is zeer onwaarschijnlijk vanwege onze voorkeuren, namelijk waar en hoe we willen wonen. En het aanbod vergroten lukt simpelweg niet, omdat je tegen allerlei regeltjes aanloopt. En dan heb je ook nog het beleid van de overheid, zoals de startersvrijstelling. Heel nobel streven, maar het werkt prijsopdrijvend. En het maximaliseren van huren werkt ook niet. Het loont simpelweg niet om te bouwen en te verhuren, want als je de huren maximaliseert, maximaliseer je de inkomsten van een investeerder, terwijl de kosten voor bouwen en onderhouden van woningen blijven stijgen. Er is dus heel weinig te doen aan de vraag, en zoals het lijkt nog minder aan het aanbod. Dat maakt de situatie uitzichtloos.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De door de Amerikaanse president Donald Trump ingevoerde importheffingen zijn afgelopen weekend door een federale rechtbank onwettig verklaard. Voorlopig blijven ze nog wel geldig, zodat de Amerikaanse regering in beroep kan gaan. ‘Maar hoe dan ook zorgt dit voor meer onzekerheid, en daar houdt de markt niet van’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  Wat gebeurde er dit weekend precies? Een rechtbank oordeelde dat de wet waarop Trump de invoerheffingen baseerde, een wet uit 1977, verkeerd is gebruikt. Met andere woorden: een groot deel van de heffingen is in strijd met de wet. De rechters bepaalden echter dat ze voorlopig mogen blijven bestaan, zodat de regering beroep kan aantekenen. Daarmee is de kans groot dat de zaak uiteindelijk bij het Hooggerechtshof belandt, dat een definitief oordeel moet vellen. Maar intussen leidt dit natuurlijk tot onzekerheid. Stel dat er toch routes zijn om die importheffingen overeind te houden. Hoe kan dat? Als het Hooggerechtshof de heffingen goedkeurt, zijn ze definitief legaal. Gaan de hoogste rechters mee met het eerdere oordeel dat ze onwettig zijn, dan zouden ze in principe van tafel moeten. Maar dat betekent niet dat ze niet opnieuw via een omweg kunnen worden ingevoerd. De rechtbank stelde namelijk dat de president zijn bevoegdheid had overschreden, omdat die eigenlijk bij het parlement ligt. Als het Congres – de Eerste en Tweede Kamer in de VS – er alsnog mee instemt, kunnen de heffingen dus gewoon terugkomen, via een omweg. Wat verwacht jij; is het juridisch haalbaar of niet? Hoe dan ook zorgt dit voor meer onzekerheid, en dat is slecht nieuws voor de markt en de economie. Maar in Washington blijft men overtuigd dat het beleid werkt en geen nadelen heeft. Het geld stroomt binnen bij de regering, de Amerikaanse economie groeit door, de inflatie loopt niet verder op en zelfs de aanvallen op de Fed hebben er niet toe geleid dat de rente veel hoger werd. Dus in Washington redeneert men: het werkt, er zijn geen nare gevolgen. Maar ik wil daar graag een kanttekening bij plaatsen: dit kan een eerste effect zijn. Het uiteindelijke effect weten we niet. Maar waar een wil is, is een weg. Washington zal linksom of rechtsom proberen die heffingen overeind te houden. Nu we het toch over die aanvallen op de Fed hebben; Christine Lagarde had daar ook iets over te zeggen? Ze waarschuwt voor de gevolgen van het ondermijnen van de onafhankelijkheid van de Fed in de VS. En daar heeft ze gelijk in; dat hebben veel economen gezegd, ook ik. Maar eerlijk: als het niet om te huilen was, was het wel om te lachen. Want juist zij is misschien wel de laatste die daar recht van spreken over heeft. Lagarde is een politica pur sang die nu de centrale bank leidt. Sinds haar aantreden gaat het vooral over klimaat, duurzaamheid en allerlei onderwerpen waar de centrale bank zich niet mee zou moeten bezighouden. Onder haar leiding is het opkopen van staatsobligaties verankerd in het beleid. Ze presenteert zich als centrale bankier, maar deelt op sociale media foto's met de voorzitter van de Europese Commissie, hand in hand, elkaar met de voornaam aansprekend. En dat nog wel in het ECB-hoofdkwartier, aan de vooravond van een rentevergadering, om met Brussel te overleggen over het rentebeleid. Deze week zei Lagarde dat ze 'met veel aandacht' naar de Franse rentes en spreads kijkt. Dat kan worden opgevat als een verhulde waarschuwing dat de bank zal ingrijpen als Franse rentes te hoog oplopen. Ze belichaamt dus zélf de aantasting van onafhankelijkheid, en is daarmee de laatste die mag waarschuwen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stablecoins bieden een alternatief betalingssysteem buiten de centrale banken om en krijgen zo steeds meer politieke lading. Tegelijkertijd roepen ze  zorgen op, want voor het financiële systeem kunnen ze grote risico’s meebrengen, vindt macro-econoom Arnoud Boot. Wat zijn stablecoins en waarom zijn ze een probleem?  Stablecoins zijn eigenlijk een soort geld-equivalent: er worden beleggingen gedaan in Amerikaans kortlopend staatspapier en daar heb je dan een claim op, feitelijk gewoon een dollarclaim. Dat kan functioneren als geld. Het onderwerp wordt steeds urgenter, niet alleen door technologische ontwikkelingen, maar vooral door politieke. Ze zijn een vorm van zelfverrijking én een middel om centrale banken buitenspel te zetten. Stablecoins suggereren dat er een alternatief geldsysteem is en kunnen ook worden gebruikt om andere landen dwars te zitten.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een kwestie van tijd voordat opnieuw een Franse regering valt. In Nederland levert dat vooral vertraging op, maar in Frankrijk is de situatie nijpender. ‘Met een begrotingstekort van ruim 5 procent en een hoge staatsschuld dreigt het uitblijven van beleid de financiële problemen alleen maar te verergeren’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  Wat voor gevolgen heeft dat? Een Franse minister waarschuwde dat het gewicht van de staatsschuld op de schouders van werkenden en toekomstige generaties economische initiatieven zal dwarsbomen. In combinatie met de demografische neergang staat zelfs het sociaal contract in gevaar. Je zou dat overdreven kunnen samenvatten met één woord: revolutie. Er staat veel op het spel.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Gezien de hoge uitgaven aan defensie en infrastructuur zou het handig zijn als Europeanen veel meer zouden gaan beleggen, en minder sparen. ‘We kijken nu met jaloezie naar de VS, waar Amerikanen wel meer beleggen’, zegt econoom Edin Mujagic. ‘En we kijken ook met een scheef oog naar een heleboel mooie Europese bedrijven die na de start-upfase naar Amerika gaan, omdat daar makkelijker geld op te halen is.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Duitse bondskanselier Friedrich Merz wil dat Duitsers meer gaan beleggen, omdat zij niet langer kunnen vertrouwen op het staatspensioen. Dat zei hij in een toespraak in Nedersaksen. De oproep viel niet bij iedereen goed: vooral vakbonden zijn boos omdat ze de oproep ‘out of touch’ vinden. Macro-econoom Edin Mujagic: ‘De vakbonden zijn zelf degenen die ‘out of touch’ zijn’.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse president Donald Trump heeft Fed-bestuurder Lisa Cook ontslagen. Cook heeft zelf echter aangegeven geen gehoor te geven aan het ontslag. Macro-econoom Edin Mujagic stelt dat de onafhankelijkheid van de centrale bank onder druk staat. ‘Niet alleen het rentebeleid van de Fed, maar ook de internationale rol van de Amerikaanse dollar staat op het spel’, zegt hij.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De jaarlijkse bijeenkomst van centrale bankiers in Jackson Hole bood dit jaar weinig antwoorden op de grote vragen over de toekomst van het financiële stelsel. ‘Er ontbrak de moed om tot nieuwe stabiliteit te komen’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Het was een teleurstelling.’   Op 29 juni was er een memorial-lezing ter nagedachtenis aan Andrew Crockett, voormalig baas van de Bank for International Settlements, en centrale bankier. Hij hield in 2009 en 2010 twee lezingen over hoe het financieel-monetaire systeem in elkaar zit en wat het bij elkaar houdt. Hij kwam uit op drie elementen: hoe je kijkt naar economische en monetaire verhoudingen in de wereld, de instituties die die relaties in goede banen leiden, zoals de centrale bank, en de machtsverhoudingen. Daarbij gaat het nadrukkelijk om samenwerken: ben je bereid macht te misbruiken, of draag je gezamenlijk verantwoordelijkheid?   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De financiële markten hebben hun ogen gericht op Jackson Hole, waar de beleidsbepalers van de Amerikaanse centrale bank – de Federal Reserve – bijeenkomen voor hun jaarlijkse top. Hoogtepunt is de toespraak van Fed-baas Jerome Powell, die later op vrijdag een toespraak houdt. ‘Mensen hopen op hints over wat de Fed gaat doen in september en de maanden daarna’, vertelt Macro-econoom Edin Mujagic.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Opnieuw ligt een bestuurder van de Amerikaanse centrale bank (Fed) onder vuur. Deze keer is het Lisa Cook. Volgens macro-econoom Edin Mujagic focussen economen zich te veel op de gevolgen die haar vermeende vertrek kan hebben voor het rentebeleid. Daardoor zien zij iets belangrijks over het hoofd, stelt hij.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Opnieuw ligt een bestuurder van de Amerikaanse centrale bank (Fed) onder vuur. Deze keer is het Lisa Cook. Volgens macro-econoom Edin Mujagic focussen economen zich te veel op de gevolgen die haar vermeende vertrek kan hebben voor het rentebeleid. Daardoor zien zij iets belangrijks over het hoofd, stelt hij.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op de financiële markten ontstaan grote zorgen over de ‘fiscale dominantie’. Het fenomeen waarbij onder druk van de politiek centrale bank de rente kunstmatig verlagen, om zo de schuldlasten van overheden te verlichten. ‘Het voorbeeld dat iedereen kent, is natuurlijk de Federal Reserve, die door Donald Trump onder druk wordt gezet om de rente te verlagen’, verklaart macro-econoom Edin Mujagic.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het beleid van kwantitatieve verruiming dat centrale banken wereldwijd uitvoeren, wordt door verschillende economen bejubeld in een rapport van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Zo heeft het beleid – waarbij centrale banken en masse staatsobligaties opkopen – het gevolg dat de economie sneller groeit en daardoor de staatsschuld weer daalt. Maar het zeer positieve onderzoek kan macro-econoom Edin Mujagic niet bekoren. ‘Je moet niet raar staan op te kijken als enige tijd later het leidt tot hogere inflatie.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de nieuwe ramingen van het IMF voor dit jaar én volgend jaar aanzienlijk florissanter zijn dan alle andere indicatoren heeft primair te maken met de zuinige ramingen van april, die kort volgde op Donald Trumps beruchte liberation day, waarop de president zijn pittige invoerheffingen presenteerde. In dat licht vallen de heffingen tot nu toe behoorlijk mee, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘De heffingen zijn nog steeds hoger dan de afgelopen jaren, maar ten opzichte van april zijn ze lager.’ En in de tussentijd is de dollar in de eerste zes maanden van dit jaar met zo’n 15 procent in waarde gedaald, waardoor de rest van de wereld in een iets ruimer jasje zit, zegt Mujagic. ‘Als je in opkomende markten zit en je hebt schulden in dollars, hoef je minder geld uit te geven aan rentebetalingen en – aflossingen, en houd je wat meer geld over om te spenderen. Ook dat draagt voor een stukje bij aan de betere verwachtingen van het IMF. En ten slotte gaan landen als Duitsland en Frankrijk veel meer geld uitgeven aan infrastructuur en defensie.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Gelijke kansen? Leuk bedacht, maar de Nederlandse maatschappij is zo ingericht dat allerlei bewuste en onbewuste structuren die gelijke kansen in de weg staan, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Een studie van VoxEU laat zien hoe vermogen over generaties je eigen succes bepaalt.’ VoxEU baseert zich op de correlatie tussen succes van veertigjarigen en de rijkdom van hun ouders. Dat is dus nog vóór de erfenisgolf die die generatie kan verwachten. Boot vallen twee dingen op: die correlatie is gigantisch, van maatschappelijk succes tot inkomen en eigen vermogen en die correlatie is de afgelopen twintig jaar alleen maar versterkt. ‘Dat is zorgwekkend, na jarenlange discussies over het scheppen van kansen voor mensen, ongeacht hun afkomst. Daar moeten we ook in het onderwijssysteem rekening mee houden.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Franse tienjarige rente is aan het stijgen en inmiddels bijna gelijk aan de Italiaanse tienjarige rente. Het verschil is nog maar 14 basispunten, waar dat in 2012 nog 500 basispunten was. Dat lijkt reden voor de regering in Rome om groot feest te vieren, maar de schijn bedriegt volgens econoom Edin Mujagic. ‘Er is geen cent afgelost.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Amerikaanse inflatiecijfer is volgens de verwachtingen van analisten in juli uitgekomen op 2,7 procent op jaarbasis, net als in de vorige maand. Volgens econoom Edin Mujagic is dat om twee redenen goed nieuws: ‘Er is geen sprake van versnelling op jaarbasis, en nog belangrijker voor de beurzen is dat het lager is dan waar de markt mee gerekend had, namelijk 2,8 procent.' Wat maakt zo’n verschil van 0,1 procent nou uit?De markt is al gauw blij, en dat geeft ook al aan hoe fragiel het allemaal is. Want als we gisteren te horen hadden gekregen dat het 2,9 procent was geweest, dan was de stemming op de markten vandaag totaal anders geweest vanwege die 0,1 procent. Het is geneuzel in de marge, maar het vermelden waard omdat de markten er blij mee zijn, en ook een heleboel economen. Neem James Bullard, hij is jarenlang de baas geweest van een van de regionale centrale banken in Amerika en wordt nu genoemd als de nieuwe voorzitter van de Fed. Hij heeft gezegd: ‘Je ziet eigenlijk helemaal niets van de invoerheffingen in het inflatiecijfer.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De voordracht van EJ Antoni als het nieuwe hoofd van het Bureau of Labor Statistics ondermijnt het vertrouwen in de onafhankelijkheid van de dienst, zegt macro-econoom Edin Mujagić. De Amerikaanse president Donald Trump ziet in Antoni een geschikte opvolger voor Erika McEntarfer die Trump ontsloeg omdat zij volgens hem cijfers gemanipuleerd zou hebben. ‘Het Witte Huis komt er achter dat Antoni’s invloed beperkt gaat zijn.’ Wie is Antoni? Hij is een gepromoveerd econoom en heeft heel veel kritiek op de Amerikaanse statistiekdienst. Dat is niet de reden om iemand af te schrijven, kritiek is heel goed. Ook dat hij niet aan een van de hoog aangeschreven universiteiten in Amerika heeft gestudeerd is geen geldige reden tot kritiek, er zijn genoeg andere universiteiten waar je goede lessen in economie kunt krijgen. Het probleem is niet dat hij onbekend is, maar dat we twijfelen aan zijn onafhankelijkheid. Kennen we hem dan als een Trump-bewonderaar? Ja, als je kijkt naar zijn uitlatingen op social media krijg je sterk de indruk dat hij er alles aan gaat doen om de cijfers te leveren die het Witte Huis wil zien. Zijn invloed zal beperkt zijn, maar zijn benoeming ondermijnt het vertrouwen in de instelling. De cijfers van het bureau zijn erg belangrijk en worden bijvoorbeeld gebruikt door de Fed om het rentebeleid te bepalen. Trump zaagt aan de poten van de dienst. Kan Antoni iets doen aan de cijfers? Zijn invloed, en daar komt Trump nog wel achter, is beperkt. Hij krijgt een persbericht en kan daar niet zomaar in gaan krassen en getallen invullen die hem wél aanstaan. Zo werkt het niet. De komende tijd wordt het interessant om te volgen wat voor veranderingen hij doorvoert. Gaat hij veel mensen ontslaan, gaat hij sleutelen aan de methodiek, nemen veel mensen ontslag omdat ze het niet eens zijn met zijn keuzes? Het kan blijvende en zeer ongewenste gevolgen hebben voor het vertrouwen in het instituut.  Kunnen we de cijfers in de toekomst nog wel vertrouwen? Ja, vooralsnog is er geen sprake van Chinese praktijken. Antoni heeft geen invloed op de cijfers zelf. Als we volgende maand een cijfer krijgen waaruit blijkt dat Amerikaanse bedrijven heel weinig nieuwe banen hebben gecreëerd, dan valt dat niet weg te masseren. Hij zal dat gewoon rapporteren.See omnystudio.com/listener for privacy information.